Het volgende artikel is met toestemming overgenomen van Heuvelrug Energie.
Een gangbare thuisbatterij van 6 kWh (inclusief omvormer en installatie) kost op dit moment al gauw € 5.000. Zo’n batterij kun je gebruiken om de opbrengst van je zonnepanelen die je niet rechtstreeks verbruikt op te slaan. Sommige (grotere) thuisbatterijen kun je ook gebruiken om te handelen op elektriciteitsmarkten. Met een dynamisch energiecontract kun je stroom inkopen wanneer de prijs laag is, en weer verkopen als de prijs hoog is. Heeft dat zin?
Meer eigen zonnestroom gebruiken kent beperkingen
Een van de manieren waarop een thuisbatterij kan worden ingezet, is om meer eigen zonnestroom te gebruiken. Schijnt de zon volop en wek je op dat moment meer zonnestroom op dan je verbruikt, dan stuurt de regelaar van je zonnepanelen de zonnestroom naar je thuisbatterij. Is deze vol? Dan gaat de zonnestroom pas naar het net. Verbruik je vervolgens stroom terwijl je zonnepanelen niets opleveren? Dan verbruik je eerst de stroom uit je thuisbatterij. Als die leeg is, neem je automatisch stroom af van het elektriciteitsnet. Met een thuisbatterij word je dus niet zelfvoorzienend, maar je verhoogt wel het eigen verbruik van je zonnepanelen van zo’n 30% naar 60%.
Zonnepanelen wekken in de zomer meer stroom op dan in de winter. Zeker wanneer je een (hybride) warmtepomp hebt, verbruik je in de winter juist meer stroom dan in de zomer. Met een thuisbatterij kun je de zelf opgewekte stroom hooguit een paar dagen bewaren, dus in de zomer opgewekte stroom bewaren voor de winter is niet mogelijk.
Handelen op de energiemarkt
Diverse aanbieders promoten hun thuisbatterij door te stellen dat je de investering binnen enkele jaren terugverdient door te handelen op de energiemarkten. Daar variëren de stroomprijzen van kwartier tot kwartier. Met geavanceerde algoritmes wordt de batterij opgeladen tijdens de uren met een lage stroomprijs en worden ze weer ontladen als de stroomprijs hoog is. Zo zou je ook bijdragen aan het herstellen van de onbalans op het stroomnet (zie kader)
Daarvoor heb je wel een dynamisch energiecontract nodig waarbij het tarief per uur wordt vastgesteld, en een tussenpartij die ervoor zorgt dat je batterij op de juiste momenten laadt en aan het net levert.
Houd er rekening mee dat het aantal laadcycli van invloed is op de levensduur van de batterij: hoe vaker je laadt en ontlaadt, hoe korter de levensduur.
Onbalansmarkt
Vraag en aanbod van stroom moeten over heel Nederland altijd in balans zijn. Energieleveranciers kopen van tevoren elektriciteit in gebaseerd op de verwachte vraag van hun klanten. Maar in de praktijk pakken vraag en aanbod vaak anders uit dan voorspeld. Bijvoorbeeld doordat het minder hard waait of zonnig is dan verwacht, waardoor er minder groene stroom wordt opgewekt. Doordat we meer gebruikmaken van hernieuwbare energiebronnen, speelt dit steeds vaker. Maar ook in de vraag naar stroom door consumenten of bedrijven kunnen onverwachte veranderingen optreden. Op zulke momenten ontstaat er onbalans op het stroomnet. Om dit te herstellen, moet er op het laatste moment meer of juist minder elektriciteit worden afgenomen óf geleverd.
De landelijke netbeheerder TenneT is verantwoordelijk voor het oplossen van onbalans. Als hiervan sprake is, laat TenneT dit weten aan commerciële partijen. Die kunnen vervolgens extra stroom leveren of afnemen. Zij krijgen daarvoor betaald. Hierdoor zie je op deze ‘onbalansmarkt’ vaak sterk fluctuërende prijzen, met uitschieters tot + € 2,50 per kWh en -€ 1,50 per kWh.
De kosten
De prijs van een thuisbatterij hangt onder andere af van het opslagvermogen. Dit varieert van 2-25 kilowattuur (kWh). De kosten bedragen tussen de € 500 en € 1.300 per kWh (prijspeil november 2024). Daarbij komt dan wel nog de randapparatuur (een stroomregelaar of interface en een omvormer voor het omzetten van gelijkspanning van de batterij naar wisselspanning voor gebruik in huis). Een thuisbatterij voor een gemiddeld huishouden is 5 tot 10 kWh groot en kost alles bij elkaar tussen de € 5.000 en € 8.000.
Voor een thuisbatterij krijgen particulieren geen subsidie.
Verzekeren
Bij de meeste verzekeraars in Nederland is je thuisbatterij automatisch meeverzekerd binnen je inboedel- of opstalverzekering. Hierbij is het wel belangrijk dat je de batterij vooraf aanmeldt bij je verzekeraar. Vertel hierbij wanneer de batterij geïnstalleerd wordt, de locatie waar deze komt te staan en om hoeveel capaciteit het gaat. Je moet niet alleen voor de verzekering je thuisbatterij registreren, maar ook voor het elektriciteitsnet in ons land. Een thuisbatterij kan, in geval van brand, niet alleen voor jezelf maar ook gevaar voor anderen opleveren. Bij sommige verzekeraars is het dan ook nodig om over een aansprakelijkheidsdekking te beschikken.
Omdat elektriciteit gevaarlijk kan zijn wil een verzekeringsbedrijf er zeker van zijn dat de installatie door een erkende installateur wordt gedaan. Deze herken je aan het InstallQ keurmerk waar ze over moeten beschikken. Van deze monteurs weet je zeker dat ze over de juiste kennis beschikken en zich houden aan alle veiligheidsregels. Een accu moet, zelfs als deze door een betrouwbare installateur is geplaatst, altijd op een veilige plaats worden gezet. Belangrijke voorwaarde hierbij is dat deze geen vluchtroute mag blokkeren en dat de ruimte waar deze in staat voldoende geventileerd kan worden.
Terugverdientijd
Uit een recent onderzoek van CE Delft blijkt dat de terugverdientijd van thuisbatterijen op dit moment langer is dan de levensduur. Door de salderingsregeling maakt het namelijk financieel geen verschil of je opgewekte stroom opslaat of teruglevert. Het bedrag dat je krijgt voor de stroom die je teruglevert is immers even hoog als de prijs van de stroom die je afneemt. Maar zelfs zónder de salderingsregeling zou je een thuisbatterij volgens dit onderzoek niet of maar net en pas na vele jaren terugverdienen.
Dat geldt volgens het onderzoek ook wanneer je de thuisbatterij in combinatie met een dynamisch energiecontract gebruikt om te handelen of het energienet in balans te houden. En belangrijk om te weten: hoeveel het inzetten van een thuisbatterij op deze manieren oplevert, is sterk afhankelijk van de prijsschommelingen en mate van onbalans op de energiemarkt. Hoe deze zich in de toekomst ontwikkelen, is onzeker en lastig te voorspellen. Het is aannemelijk dat de prijsschommelingen op de energiemarkt zullen afnemen naarmate er meer batterijen worden geïnstalleerd (meer aanbod, in dit geval van opslag, heeft een dempend effect op de prijs). Dat maakt het nog onwaarschijnlijker dat je als consument een thuisbatterij kunt terugverdienen.
In plaats van bij te dragen aan een stabieler elektriciteitsnet, zorgen deelnemers aan de onbalansmarkt steeds vaker juist voor grotere schommelingen. Doordat steeds meer partijen tegelijkertijd geld proberen te verdienen op de onbalansmarkt, slaan tekorten dan heel snel om in een overschot of andersom. De praktijk is nu dat zó snel wordt gereageerd op prijsprikkels, dat een overschot vaak binnen een kwartier omslaat in een tekort of andersom. Zo gaat het van +600 megawatt naar -1000 megawatt. Dat is heel veel snel reagerend vermogen dat het net extra belast. Daarom besloot de landelijke netbeheerder TenneT onlangs om deelnemers aan de onbalansmarkt minder snel informatie over de actuele balanssituatie te geven. Ook dit zet het verdienmodel onder druk.
Klimaatimpact en belasting van het stroomnet
Hoeveel het milieu door het maken van batterijen precies wordt belast, verschilt per soort. De meeste thuisbatterijen zijn Lithium-batterijen, meestal van het type LFP (lithium-ijzerfosfaat). Het kost veel energie om de (kritieke) grondstoffen te winnen en te verwerken tot batterijen. Dit draagt bij aan klimaatverandering.
Als je met een thuisbatterij alleen je zonnestroom opslaat voor later gebruik, dan helpt dat wel een beetje om het belasten van het stroomnet tegen te gaan. Maar zet je grotere thuisbatterijen in om te handelen op energiemarkten, dan is met het huidige beleid de verwachting dat ze meer bijdragen aan overbelasting dan dat ze het helpen te voorkomen.
Alternatieven
Als je geld wilt besparen, dan zijn er vooralsnog betere manieren om dit te doen: bijvoorbeeld door meer van je zonnestroom verbruiken. Vooral als je een elektrische auto en eigen laadpaal hebt, kun je veel besparen door slim te laden.
Ook zonder thuisbatterij kun je efficiënter met je eigen zonnestroom omgaan. Meer eigen zonnestroom direct gebruiken levert geen milieubelasting op. Zet je wasmachine en vaatwasser daarom pas aan als de zon schijnt. Heb je een elektrische auto? Laad die dan ook op met zonnestroom.
Heb je een elektrische auto en een eigen laadpaal hebt, dan kun je de auto op een slimme manier opladen. Met slim laden kun je instellen dat je auto gaat opladen op momenten dat er veel (eigen) zonnestroom beschikbaar is of op momenten dat er veel aanbod van stroom op het net is. Slim laden zorgt niet voor extra milieubelasting, omdat hiervoor geen extra batterij nodig is. Je gebruikt de bestaande batterij van de auto. Die batterij (gemiddeld 60 kWh) is veel groter dan een thuisbatterij, maar heeft ongeveer hetzelfde effect op hoeveel meer eigen zonnestroom je kunt gebruiken: van 30% naar ruim 60%. Bij de meeste elektrische auto’s kun je de stroom alleen gebruiken voor je auto zelf, niet voor je apparaten in huis of om terug te leveren aan het stroomnet. Steeds meer auto’s kunnen ook bidirectioneel laden en kan de stroom ook terug aan het net worden geleverd. In Utrecht gaan vanaf maart 2025 vijfhonderd deelauto’s die bidirectioneel kunnen laden het elektriciteitsnet ontlasten. Meer informatie over auto’s die bidirectioneel kunnen laden vind je hier.
Tot slot zijn er ook grootschalige, collectieve technieken voor energieopslag. Denk bijvoorbeeld aan woonwijken die met een buurtbatterij zonnestroom ‘slim’ opslaan en verbruiken. Collectieve maatregelen zijn doorgaans klimaatvriendelijker. Eén grote batterij heeft voor dezelfde hoeveelheid opslag in de regel een iets lagere milieu- en klimaatbelasting dan een heleboel kleinere thuisbatterijen. De ervaring leert wel dat het moeilijk is en veel tijd kost om dit als project werkelijk van de grond te krijgen.
Een overschot aan stroom kan ook worden opgeslagen in de vorm van warmte. In de toekomst kan wellicht ook gebruik worden gemaakt van thermische batterijen, zoals zoutbatterijen, die het overschot aan stroom opslaan in de vorm van warmte. De coöperatieve energieleverancier OM|nieuwe energie, partner van Heuvelrug Energie, biedt sinds kort de Nymo Wateraccu aan, een apparaat dat automatisch een overschot aan eigen zonnestroom gebruikt voor het opwarmen van een elektrische boiler.
Meer weten over thuisbatterijen
Voor dit artikel is gebruik gemaakt van informatie van Milieu Centraal en Vereniging Eigen Huis.
Op 16 december 2024 besteedde het consumentenprogramma Radar uitgebreid aandacht aan de thuisbatterij. Hierin wordt gewaarschuwd voor telefonische aanbiedingen van Solaar, dat een terugverdientijd van 3-5 jaar belooft en klanten onvoldoende en onjuist informeert over de kosten en voorwaarden. De inhoud is ook na te lezen op de website van Radar.
Wil je nog (veel) meer weten over thuisbatterijen, kijk dan eens in dit rapport van CE Delft of in dit handboek van Jan Willem Zwang. Op Jan Willem’s website is voor de echte liefhebbers nog veel meer interessante informatie te vinden.
